Rủi ro tài chính là gì và những rủi ro cơ bản trong đầu tư tài chính

Một câu nói rất nổi tiếng trong đầu tư là: “Không có bữa trưa miễn phí, không có việc đầu tư nào không có rủi ro.” Thực tế này cũng đúng trong đầu tư tài chính, nhà đầu tư có khả năng chịu đựng rủi ro càng cao thì càng tồn tại và phát triển tốt. Vậy bạn đã biết những rủi ro cơ bản trong đầu tư tài chính?

Rủi ro luôn tồn tại trong đầu tư tài chính

Rủi ro luôn tồn tại trong đầu tư tài chính

Rủi ro tài chính là gì?

Nói một cách ngắn gọn, rủi ro tài chính là nguy cơ mất tiền hoặc mất các tài sản có giá trị. Trong bối cảnh thị trường tài chính, rủi ro là nguy cơ thua lỗ khi giao dịch hoặc đầu tư. Vì vậy, rủi ro không phải là tổn thất thực tế, mà là số tiền có thể bị mất đi.

Nói cách khác, nhiều dịch vụ hoặc giao dịch tài chính về bản chất có tính rủi ro, điều này được gọi là rủi ro tài chính. Nói rộng hơn, khái niệm này có thể được áp dụng cho nhiều kịch bản khác nhau, chẳng hạn như trong các thị trường tài chính, quản trị kinh doanh và các cơ quan quản lý.

Quá trình đánh giá và xử lý rủi ro tài chính thường được gọi là quản lý rủi ro. Tuy nhiên, trước khi đi sâu vào vấn đề quản lý rủi ro, chúng ta cần có kiến thức cơ bản về rủi ro tài chính và các loại rủi ro tài chính khác nhau.

Những rủi ro cơ bản trong đầu tư tài chính

Có nhiều cách khác nhau để phân loại rủi ro tài chính tùy thuộc vào bối cảnh. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi giới thiệu khái quát về các loại rủi ro tài chính cơ bản bao gồm rủi ro đầu tư, rủi ro hoạt động, rủi ro tuân thủ và rủi ro trên toàn hệ thống.

Rủi ro đầu tư liên quan đến các hoạt động đầu tư và giao dịch

Rủi ro đầu tư liên quan đến các hoạt động đầu tư và giao dịch

Rủi ro đầu tư

Rủi ro đầu tư là những rủi ro liên quan đến các hoạt động đầu tư và giao dịch. Có nhiều loại rủi ro đầu tư khác nhau, nhưng hầu hết chúng đều liên quan đến những biến động của giá cả thị trường. Có thể coi các rủi ro thị trường, rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng là các thành phần của nhóm rủi ro đầu tư.

Rủi ro thị trường

Rủi ro thị trường là rủi ro liên quan đến sự biến động về giá của một tài sản. Chẳng hạn, khi A mua Bitcoin, A sẽ phải chịu rủi ro thị trường vì biến động của thị trường có thể khiến giá giảm. 

Chúng ta có thể quản lý rủi ro thị trường trước hết bằng cách xem xét liệu A có thể thua lỗ bao nhiêu tiền nếu giá Bitcoin biến động theo hướng bất lợi cho cô ấy. Bước tiếp theo, chúng ta cần lên một chiến lược để xác định cách A nên hành động để đáp ứng với các biến động của thị trường.

Thông thường, các nhà đầu tư phải đối mặt với cả rủi ro thị trường trực tiếp và gián tiếp. Rủi ro thị trường trực tiếp là nguy cơ về sự thua lỗ do giá của một tài sản thay đổi theo hướng bất lợi. Ví dụ trước là ví dụ về rủi ro thị trường trực tiếp (giá Bitcoin đã giảm sau khi A mua).

Mặt khác, rủi ro thị trường gián tiếp là rủi ro gây ra bởi một yếu tố thứ cấp hoặc phụ trợ (tức là rủi ro ít rõ ràng hơn). Trong thị trường chứng khoán, lãi suất thường ảnh hưởng gián tiếp đến giá cổ phiếu, do vậy nó là một rủi ro gián tiếp.

Rủi ro thị trường liên quan đến sự biến động giá của tài sản

Rủi ro thị trường liên quan đến sự biến động giá của tài sản

Ví dụ, nếu B mua cổ phiếu của một công ty, biến động về lãi suất có thể tác động gián tiếp đến giá trị cổ phần của anh ấy. Khi lãi suất tăng thì tốc độ tăng trưởng và lợi nhuận của công ty cũng chậm lại. Ngoài ra, khi lãi suất cao hơn thì các nhà đầu tư cũng có xu hướng bán ra các cổ phiếu của mình. Họ thường làm như vậy để có nguồn tiền để trả nợ vì các khoản nợ khi đó sẽ mất nhiều chi phí để duy trì hơn.

Tuy nhiên, điều đáng chú ý là lãi suất tác động đến thị trường tài chính theo cả hai cách, trực tiếp hoặc gián tiếp. Trong khi lãi suất ảnh hưởng gián tiếp đến cổ phiếu, thì chúng lại có tác động trực tiếp đến trái phiếu và các chứng khoán có thu nhập cố định khác. Vì vậy, tùy thuộc vào tài sản, rủi ro lãi suất có thể được coi là rủi ro trực tiếp hoặc gián tiếp.

Rủi ro thanh khoản

Rủi ro thanh khoản là rủi ro khi các nhà đầu tư và người giao dịch chỉ có thể nhanh chóng mua hoặc bán một tài sản nào thay đổi giá của tài sản đó.

Ví dụ, hãy tưởng tượng rằng A đã mua 1.000 đồng tiền điện tử với giá 10 đô la mỗi đồng. Giả sử giá vẫn ổn định sau một vài tháng và tiền điện tử vẫn giao dịch quanh mốc $10.

Nếu trong một thị trường lớn và có tính thanh khoản cao, A có thể nhanh chóng bán khoản 10.000 đồng tiền điện tử đó của mình vì sẽ có đủ số lượng người mua sẵn sàng trả 10 đô cho mỗi đồng tiền điện tử. Tuy nhiên, nếu thị trường có tính thanh khoản thấp, sẽ chỉ có một vài người mua sẵn sàng trả giá 10 đô cho mỗi cổ phiếu. Vì vậy, có thể Alice sẽ phải bán một số lượng lớn tiền điện tử của mình ở mức giá thấp hơn nhiều.

Rủi ro tín dụng xảy ra khi người vay bị vỡ nợ

Rủi ro tín dụng xảy ra khi người vay bị vỡ nợ

Rủi ro tín dụng

Rủi ro tín dụng là rủi ro xảy ra với người cho vay do đối tác của họ vỡ nợ. Chẳng hạn, nếu B mượn tiền của A và A đang đối mặt với rủi ro tín dụng. Nói cách khác, có khả năng B sẽ không thể trả nợ cho A, và đây là điều mà chúng ta gọi là rủi ro tín dụng. Nếu B bị vỡ nợ thì A sẽ mất tiền.

Trên phạm vi vĩ mô, một quốc gia có thể gặp khủng hoảng kinh tế nếu rủi ro tín dụng của quốc gia đó xảy ra trên quy mô lớn. Cuộc khủng hoảng tồi chính tồi tệ nhất trong 90 năm qua xảy ra một phần do rủi ro tín dụng lan rộng trên toàn cầu.

Vào thời điểm đó, các ngân hàng Mỹ đã có hàng triệu giao dịch bù trừ với hàng trăm đối tác của mình. Khi Lehman Brothers vỡ nợ, rủi ro tín dụng lan rộng nhanh chóng trên toàn cầu, tạo ra một cuộc khủng hoảng tài chính dẫn đến cuộc Đại suy thoái.

Rủi ro hoạt động

Rủi ro hoạt động là rủi ro tổn thất tài chính do thất bại trong các quy trình, hệ thống hoặc thủ tục nội bộ. Những thất bại này thường xảy ra như hậu quả từ những sai lầm không mong muốn của con người hoặc do các hoạt động lừa đảo có chủ ý.

Để giảm thiểu rủi ro hoạt động, mọi công ty nên thực hiện các kiểm toán bảo mật định kỳ, cùng với việc áp dụng các quy trình mạnh mẽ và quản lý nội bộ hiệu quả.

Rủi ro hoạt động là nguy cơ có thể xảy ra với mọi công ty

Rủi ro hoạt động là nguy cơ có thể xảy ra với mọi công ty

Đã có nhiều trường hợp các nhân viên công ty thực hiện các giao dịch trái phép bằng tiền của công ty họ. Loại hoạt động này thường được gọi là giao dịch giả mạo, nó gây ra tổn thất tài chính lớn trên toàn thế giới – đặc biệt là trong ngành ngân hàng.

Các sự kiện bên ngoài cũng dẫn đến sự kém hiệu quả trong vận hành, ảnh hưởng gián tiếp đến hoạt động của một công ty, chẳng hạn như các sự kiện động đất, giông bão và các thảm họa tự nhiên khác.

Rủi ro tuân thủ

Rủi ro tuân thủ liên quan đến những tổn thất có thể phát sinh khi một công ty hoặc tổ chức không tuân thủ luật pháp và quy định của khu vực pháp lý tương ứng của họ. Để tránh những rủi ro như vậy, nhiều công ty áp dụng các quy trình cụ thể, như các quy trình Chống rửa tiền (anti-money laundering) và Xác minh danh tính khách hàng (Know your customer).

Nếu một nhà cung cấp dịch vụ hoặc công ty không tuân thủ, họ có thể bị đóng cửa hoặc đối mặt với các hình phạt nghiêm trọng. Nhiều công ty đầu tư và ngân hàng đã phải đối mặt với các vụ kiện và lệnh trừng phạt do không tuân thủ (ví dụ, hoạt động mà không có giấy phép hợp lệ). Giao dịch nội gián và tham nhũng cũng là những ví dụ phổ biến về rủi ro tuân thủ.

Rủi ro trên toàn hệ thống (systemic)

Rủi ro trên toàn hệ thống nói về một sự kiện nào đó xảy ra và có thể dẫn đến sự sụp đổ của một thị trường hoặc ngành công nghiệp nào đó. Ví dụ, sự sụp đổ của Lehman Brothers năm 2008 đã gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng ở Mỹ, kết cục đã ảnh hưởng đến nhiều quốc gia khác.

Rủi ro trên toàn hệ thống ảnh hưởng đến cả thị trường hoặc ngành công nghiệp

Rủi ro trên toàn hệ thống ảnh hưởng đến cả thị trường hoặc ngành công nghiệp

Rủi ro trên toàn hệ thống là minh chứng cho thấy sự tương quan mạnh mẽ giữa các công ty trong cùng một ngành. Nếu công ty của Lehman Brothers không đóng vai trò quan trọng trong toàn bộ hệ thống tài chính của Mỹ, thì việc phá sản của nó có lẽ sẽ có ít ảnh hưởng hơn.

Một cách dễ dàng để ghi nhớ khái niệm rủi ro trên toàn hệ thống là liên hệ nó với hiệu ứng domino, trong đó một quân bài ngã xuống, kéo theo tất cả các quân bài khác. Đáng chú ý, ngành công nghiệp kim loại quý đã tăng trưởng đáng kể sau Cuộc khủng hoảng Tài chính năm 2008. Vì vậy, đa dạng hóa là một cách để giảm thiểu rủi ro trên toàn hệ thống.

Rủi ro trên toàn hệ thống (systemic) khác với rủi ro có tính hệ thống hoặc tổng hợp (systematic). Loại rủi ro thứ hai khó xác định hơn và bao gồm nhiều loại rủi ro khác ngoài rủi ro tài chính. Rủi ro hệ thống có thể liên quan đến một số yếu tố kinh tế và chính trị xã hội, như lạm phát, lãi suất, chiến tranh, thiên tai và những thay đổi lớn trong chính sách của chính phủ.

Về cơ bản, rủi ro hệ thống liên quan đến các sự kiện tác động đến một quốc gia hoặc xã hội trong nhiều lĩnh vực. Điều này có thể bao gồm các ngành công nghiệp nông nghiệp, xây dựng, khai thác, sản xuất, tài chính, và nhiều hơn nữa. Vì vậy, trong khi rủi ro trên toàn hệ thống có thể được giảm thiểu bằng cách kết hợp các tài sản có tương quan thấp, có thể giảm rủi ro hệ thống bằng cách đa dạng hóa danh mục đầu tư.

Nhà đầu tư cần có khả năng chịu đựng rủi ro tốt

Nhà đầu tư cần có khả năng chịu đựng rủi ro tốt

Khả năng chịu đựng rủi ro tài chính của nhà đầu tư

Khả năng chịu đựng rủi ro của mỗi nhà đầu tư là khác biệt, được quyết định bởi hai yếu tố chính: (1) mức độ sẵn sàng chấp nhận rủi ro và (2) mức độ chịu rủi ro.

Khả năng chịu đựng rủi ro được quyết định dựa trên các yếu tố như: độ tuổi, thu nhập hàng tháng, mức độ ổn định của thu nhập, mức độ chi tiêu so với thu nhập, khối lượng tài sản cá nhân, thời gian thực hiện các mục tiêu, kiến thức…

Ví dụ: một người có mức thu nhập cao nhưng mức chi tiêu cũng cao sẽ có khả năng chịu đựng rủi ro thấp hơn so với một người có mức thu nhập tương đương nhưng nhu cầu chi tiêu thấp hơn.

Mức độ sẵn sàng chấp nhận rủi ro thường liên đến các yếu tố về tâm lý của nhà đầu tư. Chỉ tiêu này thường được đánh giá dựa trên tỷ trọng của các tài sản rủi ro mà nhà đầu tư muốn trong danh mục của mình.

Ví dụ: một người muốn phân bổ 60% tài sản vào cổ phiếu là người có mức sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao hơn mức trung bình, trong khi đó nhà đầu tư chỉ muốn cầm 10% cổ phiếu và 90% là trái phiếu chính phủ thường là những nhà đầu tư có mức độ chấp nhận rủi ro dưới mức trung bình.

Thông thường, nếu bạn là người có mức độ sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao và có khả năng chịu rủi ro cao thì sẽ có khả năng chịu đựng rủi ro cao và ngược lại.  Tuy nhiên bạn có mức độ sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao nhưng mức độ chịu rủi ro thấp thì chỉ thường được chấm điểm ở mức thận trọng hơn, đó là ngưỡng thấp hơn một trong hai mức nói trên.

Rủi ro là điều tất yếu không thể tránh khỏi trong đầu tư tài chính. Điều tốt nhất mà nhà đầu tư hoặc nhà giao dịch có thể làm là kiểm soát và giảm thiểu những rủi ro này. Vì thế hiểu biết đúng về những rủi ro cơ bản trong đầu tư tài chính là bước đầu tiên để bạn có một chiến lược quản lý rủi ro hiệu quả.

Rủi ro tài chính là gì và những rủi ro cơ bản trong đầu tư tài chính
5 (100%) 1 vote